Przyczyny

Etiologia

Początkowo występowanie fobii społecznej przypisywano cechom osobowości bądź wyuczonym zachowaniom wynikającym z doświadczeń życiowych oraz relacji dziecka z rodzicami, mającej wpływ na rozwinięcie u niego ufności wobec ludzi. Taki pogląd wyraża m.in. dr Thomas Richards z Social Anxiety Institute.
Jedną z przyczyn wystąpienia fobii społecznej może być odrzucenie przez grupę (np. szkolną) oraz strach przed kompromitacją. Pośrednią przyczyną fobii może być również obniżona samoocena, brak umiejętności autoprezentacyjnych, dysmorfobia (u 37% osób cierpiących na to zaburzenie występuje fobia społeczna) a w rzadkich wypadkach depresja. Pacjenci z fobią społeczną często doświadczali w przeszłości traumatycznych przeżyć (np.: nadużycia fizyczne, molestowanie seksualne, gwałt, doświadczenia wojenne) i stwierdzano u nich wcześniejsze zaburzenia związane ze stresem.Bardzo istotne znaczenie odgrywają negatywne doświadczenia w okresie rozwojowym, traumatyczne wydarzenia o charakterze społecznym i w kontaktach z innymi osobami.

Czynniki neurobiologiczne

W latach 80. XX wieku rozpoczęto badania nad czynnikami biologicznymi mogącymi mieć wpływ na wystąpienie fobii społecznej. Według nich ryzyko wystąpienia u dziecka tego zaburzenia znacznie się zwiększa, gdy u jednego z rodziców stwierdzono występowanie fobii społecznej. W 2000 roku przeprowadzono badania w USA, których wynik sugeruje obniżony potencjał przyłączania się dopalimy do receptorów dopaminergicznych D2 u osób cierpiących na fobię społeczną. Istnieją spekulacje na temat prawdopodobnej, patologicznie niższej aktywności układu dopaminergicznego wobec aktywności układu współczulnego u osób dotkniętych tym zaburzeniem.

Czynniki genetyczne

W badaniach na bliźniętach jednojajowych wychowanych w różnych rodzinach wykazano, że jeśli u jednego z bliźniąt rozwinie się fobia społeczna, to prawdopodobieństwo wystąpienia tego zaburzenia u drugiego z bliźniąt jest wyższe względem pozostałej populacji o 30 – 50%. Wpływ dziedziczenia może być w pewnym stopniu nieswoisty; wykazano na przykład, że jeśli jeden rodzic ma zaburzenia lękowe lub depresję, to u dziecka podwyższone jest ryzyko wystąpienia zaburzeń lękowych i fobii społecznej. Jednakże w żadnym wypadku nie jest to dziedziczne, gdyż sam byt psychiczny, i jego urazy nie są sprzężone z płcią, a innymi słowy z genami matki i ojca. Tu należy uwzględnić uwarunkowanie wychowawcze, w trakcie których dana osoba może nabyć tych cech, fobię od rodzica.

Poznawczo-behawioralne modele fobii społecznej

David Clark i A. Wellas próbując odkryć mechanizm funkcjonowania fobii społecznej stworzyli poznawczo-behawioralny model jej powstawania i utrwalania. Do bezpośrednich przyczyn powstawania lęku zaliczyli: błędne wyobrażenie pacjenta o własnym obrazie w oczach innych ludzi, ciągły wybór negatywnej interpretacji zaistniałych w życiu zdarzeń, nawet gdy jest możliwość neutralnej lub pozytywnej oceny, wybiórczą koncentrację uwagi na domniemanym zagrożeniu, przekonanie, że wymagania innych są wyższe niż możliwości pacjenta, wskutek czego niemożliwe jest zdobycie ich aprobaty, przypisywanie zbyt dużej mocy sprawczej ocenom innych. Lęk powstały w ten sposób zostaje utrwalony poprzez: koncentrację na obserwacji własnych reakcji somatycznych (rumieńce, jąkanie, etc.) i wyciąganiu negatywnych dla siebie wniosków, działaniach zabezpieczających, takich jak unikanie sytuacji społecznych, cenzurowanie swoich wypowiedzi, unikanie kontaktu wzrokowego; uniemożliwia to pacjentowi zmianę opinii o sobie, a jednocześnie może u innych rzeczywiście powodować wrażenie, że osoba z fobią jest nieprzyjazna, szczegółową, lecz selektywną i negatywną analizę byłych i spodziewanych sytuacji społecznych. Większość spostrzeżeń Clarka i Wellsa została potwierdzona eksperymentalnie, co do niektórych niezależne badania naukowe nie dają jednoznacznych wyników. Mimo to powyższy schemat jest powszechnie akceptowany i wykorzystywany przez współczesnych psychologów. Na podobne mechanizmy powstawania i utrwalania fobii społecznej wskazuje model stworzony przez Heimberga i Rapee, w którym w centrum analizy znalazła się, fałszywa u osób chorych, "mentalna reprezentacja własnej osoby".

Niektórzy mówią o strachu lub nieufności wobec obcych, które rozwija się na  bardzo wczesnym etapie życia. Wydają się być one związane z wrodzoną cechą charakteru (znaną jako zahamowanie behawioralne) warunkującą zachowywanie nadmiernej ostrożności a czasem nawet wycofanie się w obliczu nowych sytuacji. Drugi rodzaj nieśmiałości rozwija się później. Do jego rozwoju konieczna jest świadomość tego, w jaki sposób jesteśmy odbierani przez innych ludzi. Świadomości percepcji własnej osoby przez otoczenie nie mają małe dzieci. Dopiero z wiekiem zaczynamy zauważać, że inne osoby  dostrzegają i dokonują oceny naszego wyglądu, zachowania, manier, sposobu mówienia i wielu innych cech.

Zmiany cielesne oraz rosnące  wymagania społeczne, które pojawiają się w wieku dojrzewania mogą spowodować pogłębienie nieśmiałości u osób już wcześniej nieśmiałych. Fakt ten  może wyjaśniać, dlaczego fobia społeczna rozwija się zwykle  w okresie dojrzewania.

Jakie czynniki predysponują do rozwoju fobii społecznej?

Różne czynniki mogą przyczynić się do rozwoju lęku społecznego. Jednakże posiadanie nawet wielu czynników ryzyka nie oznacza, że fobia społeczna się rozwinie.
Do czynników predysponujących, czyli zwiększających szansę na ujawnienie się zaburzenia należą:

• Płeć- kobiety chorują 1,5 do 2 razy częściej niż mężczyźni
• Wrodzona skłonność do wykazywania lęku i  zbyt ostrożnego zachowania  w obliczu nowych sytuacji (zahamowanie behawioralne). Termin ten  odnosi się do reakcji nacechowanej nadmierną ostrożnością i  strachem  na znalezienie się w nieznanej dotąd sytuacji, w szczególności w kontakcie z nowymi, nieznanymi  ludźmi.
• Wrodzona tendencję do postrzegania środowiska zewnętrznego jako zagrożenie.
• Wrodzona skłonność do reagowania lękiem i niepokojem w sytuacji, gdy jest się ocenianym przez inne osoby. Lęk ten występuje szczególnie w obliczu krytyki, gniew lub braku akceptacji i odrzucenia.
• Inne czynniki genetyczne.
• Wyuczony sposób reagowania- sytuacja społeczna wiąże się z dyskomfortem lub negatywnymi doświadczeniami. Mechanizm ten nosi nazwę warunkowania
• Mechanizmy biologiczne- zakłócenie równowagi w neuroprzekaźnictwie (głównie dopaminergicznym i być może także, serotoninergicznym)
• Model wychowawczy Niektóre badania wykazały, że ludzie cierpiący na  lęk społeczny postrzegają swoich  rodziców jako nadopiekuńczych, nazbyt krytycznych i zimnych Jednakże nie ustalono w sposób jednoznaczny czy  czynniki te są przyczyna lęku społecznego.
• Czynniki  poznawcze.  Osoby z lękiem społecznym wykazują  skłonność do negatywnego myślenia  w sytuacjach społecznych, co w rezultacie powoduje u nich nasilenie poczucie zagrożenia i  fizycznych objawów lęku. Z czasem osoby te zaczynają kojarzyć podobne sytuacje z negatywnymi emocjami.
• Stresujące wydarzenia występujące w okresie szczególnej wrażliwości (np. w okresie dojrzewania) i  współdziałające z  predyspozycją genetyczną i innymi czynnikami.

.